“मदर अफ डेमोक्रेसी” प्राचीन लोकतान्त्रिक धरोहर

मोदीको “मदर अफ डेमोक्रेसी” को दाबी प्राचीन भारतका गणराज्यहरूमा आधारित छ। विशेषगरी, वैशालीको लिच्छवी गणराज्यलाई विश्वको पहिलो गणराज्य मानिन्छ। बौद्ध साहित्यमा उल्लेखित यो गणराज्यमा सामूहिक निर्णय प्रक्रिया अपनाइन्थ्यो, जसले आधुनिक लोकतन्त्रका आधारभूत सिद्धान्तहरूसँग मेल खान्छ। बौद्ध प्रजातन्त्रमा आधारित “बहुजन हित, बहुजन सुख र लोक कल्याण” को अवधारणाले प्राचीन भारतमा लोकतान्त्रिक मूल्यहरूको गहिरो प्रभावलाई देखाउँछ। वैशाली, कपिलवस्तु जस्ता गणराज्यहरूले सामूहिक शासन प्रणालीको उदाहरण प्रस्तुत गरेका थिए। यी ऐतिहासिक तथ्यहरूले भारतको प्राचीन लोकतान्त्रिक परम्परालाई पुष्टि गर्छन्, जसले पश्चिमी लोकतन्त्रको एकमात्र उत्पत्तिको धारणालाई चुनौती दिन्छ।

प्राचीन भारतवर्ष केवल अहिलेको भारतको भौगोलिक सीमासम्म सीमित थिएन। यसले दक्षिण एसियाको ठूलो भूभाग समेट्थ्यो, जसमा नेपाल, बंगलादेश, बर्मा,श्रीलंका, भुटान, पाकिस्तान, अफगानिस्तानका क्षेत्रहरू पर्थे। लिच्छवीहरूको प्रभाव नेपालको हिमाली क्षेत्रसम्म फैलिएको थियो। काठमाडौं उपत्यकामा सन् ४५० देखि ७५० सम्म शासन गरेका लिच्छवीहरूले नेपालको प्राचीन इतिहासमा सांस्कृतिक र लोकतान्त्रिक योगदान गरे। यसले यो दर्शाउँछ कि प्राचीन भारतको लोकतान्त्रिक परम्परा दक्षिण एसियाको साझा धरोहर हो, न कि केवल एउटा देशको एकल कथा।

आज भारत १.४ अर्ब जनसंख्यासहित विश्वको सबैभन्दा ठूलो लोकतन्त्र हो। नियमित निर्वाचन, स्वतन्त्र न्यायपालिका र प्रेस स्वतन्त्रताले यसको लोकतान्त्रिक संरचनालाई बलियो बनाएका छन्। भाषा, धर्म, जातजाति र सांस्कृतिक विविधताको समावेशिता भारतको सबैभन्दा ठूलो शक्ति हो। मोदीले यो उपलब्धिलाई विश्वका लागि प्रेरणादायी उदाहरणको रूपमा प्रस्तुत गर्दै विकासशील राष्ट्रहरूलाई प्रोत्साहन दिने गरेका छन्। “मदर अफ डेमोक्रेसी” को भनाइले प्राचीन इतिहासलाई वर्तमानको लोकतान्त्रिक सफलतासँग जोडेर भारतको वैश्विक छविलाई उजागर गर्छ।

यद्यपि, यो दाबी पूर्ण रूपमा विवादमुक्त छैन। आलोचकहरूले मोदीको शासनकालमा प्रेस स्वतन्त्रता खुम्चिएको, अल्पसंख्यक अधिकारहरू हनन भएको र विपक्षी दमन बढेको आरोप लगाएका छन्। ह्युमन राइट्स वाच जस्ता अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूले भारतमा घृणा भाषण र अल्पसंख्यकविरुद्ध हिंसा बढेको उल्लेख गरेका छन्। फाइनान्सियल टाइम्सले यसलाई भारतको लोकतन्त्रको “अन्धकारपूर्ण अवधि” को संज्ञा दिएको छ। यी आलोचनाहरूले “मदर अफ डेमोक्रेसी” को दाबीलाई आंशिक रूपमा कमजोर बनाउँछन् र यसलाई राजनीतिक प्रचारको रूपमा प्रस्तुत गर्छन्। यदि मोदीले यो दाबीलाई सार्थक बनाउन चाहन्छन् भने प्रेस स्वतन्त्रता, अल्पसंख्यक संरक्षण र समावेशितालाई थप बलियो बनाउनु आवश्यक छ।

“मदर अफ डेमोक्रेसी” को दाबीलाई केवल अहिलेको भारतसँग जोड्नु ऐतिहासिक सत्यको अपूर्ण व्याख्या हो। प्राचीन भारतको लोकतान्त्रिक परम्परा दक्षिण एसियाको साझा धरोहर हो, जसमा नेपाल बुद्धको जन्मभूमि लगायत अन्य क्षेत्रहरूको महत्त्वपूर्ण योगदान छ। लिच्छवीहरूको इतिहासले यो देखाउँछ कि लोकतन्त्रको जड केवल एउटा देशको नभई समग्र दक्षिण एसियाको सांस्कृतिक र राजनीतिक विरासत हो। यदि यो दाबीलाई राष्ट्रवादी दृष्टिकोणले मात्र हेरिन्छ भने, यसले इतिहासको अपमान गर्छ।

“मदर अफ डेमोक्रेसी” को भनाइले भारतको प्राचीन लोकतान्त्रिक परम्परा र आधुनिक उपलब्धिहरूलाई जोडेर विश्व मञ्चमा भारतको छवि बलियो बनाउँछ। प्राचीन गणराज्यहरू र बौद्ध दर्शनले भारतलाई लोकतन्त्रको प्राचीन स्रोतको रूपमा स्थापित गर्छन्। तथापि, यो दाबी दक्षिण एसियाको साझा धरोहर हो, जसमा नेपाल जस्ता देशहरूको पनि उत्तिकै महत्त्व छ। वर्तमान चुनौतीहरू, जस्तै प्रेस स्वतन्त्रता र अल्पसंख्यक अधिकार, सम्बोधन गर्न सकिएमा यो भनाइ अझ सार्थक बन्नेछ। साँचो लोकतन्त्र भनेको विविधता, समावेशिता र आलोचनालाई अंगाल्नु हो। भारतले आफ्ना आन्तरिक कमजोरीहरूलाई सुधारेर यो दाबीलाई साँच्चै जीवन्त बनाउन सक्छ, जसले इतिहासको सम्मान र वर्तमानको प्रगतिलाई सन्तुलनमा राख्नेछ। भारतले आफ्नो छरछिमेकमा कन्ट्रोल राजनीतिक अस्थिरता र अर्थतन्त्र ध्वस्त बनाउने खेलबाट पछाडि हट्नुपर्छ।

तपाईको प्रतिक्रिया

Login

Label

{} [+]

Name*

Email*

Label

{} [+]

Name*

Email*

0 Comments

Oldest

Newest Most Voted

Inline Feedbacks

View all comments