नेपाली युवायुवती : आखिर कोही किन छाड्छन् देश ?
प्रफुल्ल मास्के २०८१, जेठ ११ ११:०० 
काठमाडौँ । युवा भनेका देशका कर्णाधार हुन्, विकासका संवाहक हुन अनि सबै किसिमका पूर्वाधार विभागका आधार हुन् । युवाविना कुनै पनि देशको आर्थिक विभाग र समृद्धि हासिल गर्न सक्दैन । किनकि युवा भनेको विभागका लागि चाहिने शारीरिक, मानसिक, शैक्षिक सबै किसिमको शक्ति हो । यस कारण युवाहरूको सहभागिताविना कुनै पनि मुलुकले आर्थिक विभाग र समृद्धि हासिल गर्छु भन्छ भने त्यो दिवा सपनाबाहेक केही हुने छैन । तर नेपालको हकमा भने यो पाटो फरक छ ।
सायद नेपाल मात्र होला जो आफ्ना कर्मठ युवाहरूलाई सस्तोमा श्रम बेच्न विदेश पठाउँछ, अनि दिगो आर्थिक विभाग र समृद्धिको कुरा गर्छ । तीन करोडको हाराहारीमा जनसंख्या रहेको यो मुलुकको झण्डै ५० लाख युवा शक्तिहरू अहिले विदेशमा रहेका छन् । नेपाल राष्ट्र बैंकको चालू आर्थिक वर्षको पछिल्लो नौ महिनाको देशको वर्तमान आर्थिक तथा वित्तीय अवस्थासम्बन्धी प्रतिवेदनलाई मात्र आधार मान्ने हो भने पनि यस अवधिमा तीन लाख युवाहरूले देश छाडेका छन् भने थप तीन लाख युवाहरूले पुनः श्रम स्वीकृति लिएका छन् । आखिर किन यति ठूलो संख्यामा युवाहरूले देश छोडिरहेका छन् त ? रहरले नै सायद कसैले देश छोडेका छैनन्, यो लेखमा हामी यसका केही तथ्यहरू केलाउने जमर्को गर्छौं ।
उच्च बेरोजगारी दर: नेपालमा अहिले पनि ठूलो जनसंख्या रोजगारीको अवसरबाट बञ्चित रहेको छ । रोजगारी नहुँदा यो जमाताको दैनिक रोजीरोटी नै खोसिएको जस्तो भएको छ । यसले धेरै युवाहरूलाई देशबाहिर काम खोज्न बाध्य पारेको छ ।
जीवनस्तर सुधारः खाडी राज्यहरू, मलेसिया, दक्षिण कोरिया र पश्चिमी राष्ट्रहरूले प्रायः राम्रो जीवन अवस्था र पूर्वाधार प्रदान गर्छन्, जुन युवा नेपाली कामदारहरूलाई आकर्षक हुन्छन् ।
शिक्षा र सीपबीचको फरक: नेपालको शिक्षा प्रणाली प्रायः रोजगार बजारको आवश्यकतासँग मेल खाँदैन, जसले गर्दा धेरै शिक्षित युवाहरूले स्थानीयरूपमा उपयुक्त रोजगारी पाउन नसक्ने खाडल निम्त्याउँछ ।
रेमिट्यान्स: विदेशमा काम गर्दा नेपाली युवाहरूले रेमिट्यान्स घर पठाउन सक्छन्, जुन नेपालका धेरै परिवारका लागि आम्दानीको महत्वपूर्ण स्रोत हो । यो आर्थिक सहयोगले उनीहरूको परिवारको जीवनस्तर सुधार गर्न र भाइबहिनीहरूलाई राम्रो शिक्षाका अवसरहरू प्रदान गर्न सहयोग गरेको छ ।
सामाजिक र सांस्कृतिक कारणहरू: विदेशमा काम गर्ने बढ्दो प्रवृत्ति समाजमा रहेको छ । यहीकारण नेपालमा सबैजसो परिवारमा एउटा व्यक्ति भने विदेश जाओस्, राम्रो पैसा कमाओस् र परिवारलाई सुख देओस् भन्ने रहेको छ । यहीकारण पनि पछिल्लो पुस्ता जुनसुकै मूल्य चुकाएर भए पनि विदेश जान लालायित हुने गरेको छ ।
राजनीतिक अस्थिरताः नेपालको राजनीति जहिले पनि अस्थिर रहेको छ । राजनीति अस्थिर हुँदा विभाग अस्थिर भएको छ, रोजगारी अस्थिर भएको छ, शिक्षा, स्वास्थ्य पूर्वाधार सबै क्षेत्र अस्थिर भएको छ । यो अस्थिरताको अनुभव नेपाली युवाहरूले गरेका छन् । यो अस्थिरताले स्थानीय रोजगारी सिर्जना र आर्थिक वृद्धिलाई सीमित गर्दै अनिश्चित व्यापारिक वातावरण सिर्जना गरेको छ ।
औद्योगिक वृद्धिको अभावः नेपालको औद्योगिक क्षेत्र अन्य धेरै देशहरूको तुलनामा कमजोर रहेको छ । उत्पादन, प्रविधि र अन्य उच्च–मूल्यका उद्योगहरूमा न्यूनतम मात्र पारिश्रमिक दिने व्यवस्था रहेको छ । नेपालमा राम्रो पारिश्रमिकसहितको रोजगारी दिन उद्योग, फर्म, कम्पनीहरू निकै नै कम रहेका छन् । जसबाट आम युवाहरूको दैनिक जीवन सहज होस् ।
राम्रो उच्च शिक्षाको चाहानाः धेरै नेपाली युवाहरू सुरुमा उच्च शिक्षाका लागि विदेश जान्छन् र त्यसपछि आयोजक देशमा रोजगारीको अवसर खोज्छन् । राम्रो शैक्षिक संस्थाहरू भएका देशहरूले पनि आफ्नो योग्यताहरूसँग मेल खाने करियरको सम्भावनाहरू प्रदान गर्छन् । विदेशी रोजगारले प्रायः व्यावसायिक प्रशिक्षण, कौशल विकास र नेपालमा उपलब्ध नभएको नयाँ प्रविधि र अभ्यासहरूको एक्सपोजरसहित राम्रो क्यारियर प्रगतिको अवसरहरू प्रदान गर्छ ।
ग्लोबल नेटवर्क र एक्सपोजरः विदेशमा काम गर्दा नेपाली युवाहरूलाई अन्तर्राष्ट्रिय नेटवर्क निर्माण गर्न र विश्वव्यापी एक्सपोजर प्राप्त गर्न अनुमति दिन्छ, जुन उनीहरूको दीर्घकालीन क्यारियरको सम्भावना र व्यक्तिगत विकासका लागि फाइदाजनक हुन सक्छ ।
सरकारी नीति र प्रोत्साहनः केही विदेशी सरकारहरूले आकर्षक आप्रवासन नीति, कार्य भिसा र कुशल कामदारहरूलाई प्रोत्साहन प्रदान गर्छन्, जसले यी देशहरूमा नेपाली युवालाई आकर्षित गर्छ ।
पूर्वाधारको कमीः अपर्याप्त यातायात, स्वास्थ्य सेवा र सञ्चार प्रणालीसहित महत्वपूर्ण पूर्वाधार चुनौतीहरूको नेपाल सामना गरिरहेको छ । विदेशमा राम्रो पूर्वाधारले विदेशमा बस्न र काम गर्न अझ आकर्षक बनाउँछ ।
सफलताका कथाहरू र साथीहरूको प्रभावः विदेश गएका आफन्त वा साथीहरूको सफलताका कथाहरू जसले आफ्नो आर्थिक स्थितिमा उल्लेखनीय सुधार गरेका छन्, अरूलाई पनि यसको अनुशरण गर्न प्रेरित गर्छन्, जसले आप्रवासनको चक्र सिर्जना गर्छ ।
विदेश पठाउने कम्पनीहरूः नेपालमा विदेश पठाउने कम्पनीहरूको एक सुस्थापित नेटवर्क छ, जसले विदेशमा रोजगारीको सुविधा दिन्छ, विदेशमा जागिर खोज्ने प्रक्रियालाई अझ पहुँचयोग्य र सुव्यवस्थित बनाउँछ । यी कारकहरूले संयुक्तरूपमा विदेशी रोजगारीलाई नेपालका धेरै युवाहरूका लागि आकर्षक विकल्प बनाउँछन्, जसले हाल घरेलुरूपमा उपलब्धभन्दा राम्रो आर्थिक, व्यावसायिक र व्यक्तिगत अवसरहरू खोज्छन् ।
जीवनयापनको उच्च लागतः तुलनात्मकरूपमा कम पारिश्रमिक भए पनि नेपालमा विशेष गरी काठमाडौंजस्ता सहरी क्षेत्रमा जीवनयापनको लागत उच्च हुन सक्छ । विदेशमा काम गर्दा जीवनयापन लागतको तुलनामा राम्रो पारिश्रमिकका कारण युवाहरूले बढी पैसा बचत गर्न सक्छन् ।
प्राकृतिक प्रकोप: नेपाल भूकम्प र बाढीजस्ता प्राकृतिक प्रकोपको जोखिममा छ, जसले जीविकोपार्जनमा बाधा पुर्याउन सक्छ र युवाहरूलाई विदेशमा थप स्थिर वातावरण खोज्न प्रेरित गर्न सक्छ ।
पारिवारिक दबाब र अपेक्षाहरू: धेरै परिवारहरूले आफ्ना छोराछोरीहरूले परिवारलाई आर्थिकरूपमा समर्थन गर्न विदेशमा राम्रो आर्थिक अवसरहरू खोज्ने अपेक्षा गर्छन् । यो सामाजिक दबाबले युवाहरूलाई नेपालबाहिर रोजगारी खोज्न उत्प्रेरित गर्न सक्छ ।
ऋण र वित्तीय सेवाहरूमा सीमित पहुँचः ऋण र अन्य वित्तीय सेवाहरूको पहुँचमा कठिनाइले नेपालमा उद्यमशीलता प्रयासमा बाधा पु¥याउन सक्छ, जसले युवाहरूलाई विदेशमा राम्रो वित्तीय सम्भावना खोज्न प्रेरित गर्छ ।
भ्रष्टाचारः नेपालमा भ्रष्टाचार र ब्युरोक्रेटिक अक्षमताहरूले व्यवसाय फस्टाउन र व्यक्तिहरूलाई रोजगारी सुरक्षित गर्न गाह्रो बनाउन सक्छ, जसले युवाहरूलाई विदेशमा बढी पारदर्शी र कुशल रोजगार बजार खोज्न प्रेरित गर्छ ।
कानुनी र सामाजिक सुरक्षा प्रणालीः बलियो कानुनी र सामाजिक सुरक्षा प्रणाली भएका देशहरूले नेपालमा प्रायः अभाव हुने स्वास्थ्य बीमा, बेरोजगारी लाभ र पेन्सनसहित कामदारहरूलाई राम्रो सुरक्षा प्रदान गर्छन् ।
सांस्कृतिक आदानप्रदान र अनुभवः धेरै युवाहरू नयाँ संस्कृतिहरू अनुभव गर्ने, नयाँ भाषाहरू सिक्ने र अन्तर्राष्ट्रिय अनुभव प्राप्त गर्ने इच्छाबाट प्रेरित हुन्छन्, जुन व्यक्तिगत र व्यावसायिकरूपमा मूल्यवान हुन सक्छ । यसैगरी नेपाल र अन्य देशहरूबीचको अनुकूल आर्थिक नीति र व्यापार सम्झौताहरूले कामको उद्देश्यका लागि सजिलो आप्रवासनलाई सहज बनाउन सक्छ । अर्कोतर्फ विदेशमा स्थापित नेपाली समुदायहरूले समर्थन नेटवर्कहरू प्रदान गर्न सक्छन्, जसले नयाँ आप्रवासीहरूलाई बसोबास गर्न र रोजगारी खोज्न सजिलो बनाउँछ ।
जलवायु परिवर्तनः नेपालको कृषि र ग्रामीण जीविकोपार्जनलाई असर गर्ने परिवर्तनशील जलवायु अवस्थाले युवाहरूलाई विदेशमा वैकल्पिक जीविकोपार्जन गर्न बाध्य पार्न सक्छ ।
लैङ्गिक असमानताः केही अवस्थामा लैङ्गिक असमानता र नेपालमा महिलाका लागि सीमित आर्थिक अवसरका कारण युवतीले विदेशमा रोजगारी खोज्न सक्छन् ।
स्वास्थ्य र कल्याण सुविधाहरूः विदेशमा राम्रो स्वास्थ्य सेवा र कल्याणकारी सुविधाहरू विशेष गरी दीर्घकालीन स्वास्थ्य समस्याहरू भएका वा आफ्नो परिवारको लागि राम्रो स्वास्थ्य सेवा खोज्नेहरूका लागि महत्वपूर्ण आकर्षण हुन सक्छ ।
युवा आकांक्षा र भू–मण्डलीकरणः भू–मण्डलीकरणको प्रभावले नेपाली युवाहरूमा आकांक्षा बढाएको छ, जसले अहिले प्रायः नेपालबाहिर पाइने विश्वव्यापी मापदण्डसँग मेल खाने जीवनशैली र क्यारियरका अवसरहरूको लक्ष्य राखेका छन् । यी अतिरिक्त कारणहरूले विदेशमा राम्रो रोजगारीको अवसर र उच्च आम्दानीको खोजीमा नेपाली युवाहरूको विदेश जाने गर्छन् ।
क्याटेगोरी : विचार / ब्लग
ट्याग : #Page 4
ताजा अपडेट
- नयाँ चरणको आर्थिक सुधारलाई अघि बढाऔँ : सांसद वाग्ले
- श्रीमतिको हत्या गरेको आठ दिन पछि शव फेला
- भारतमा किसानका लागि २० हजार करोड रुपैयाँ जारी गरिने
- अस्ट्रेलियासँग मतभेद हटाउन चीनको आग्रह
- नेपालमा बनेको हुन्डाई भेन्युको बिक्री सुरु
- द सेन्चुरियन होटल र नेक्सजेन म्यानेजमेन्टबीच सम्झौता
- प्रवास ट्राभल एन्ड टुर्सले जित्यो आठ अवार्ड
- ईजी डेन्टलले निःशुल्क शिविर सञ्चालन गर्न
धेरैले पढेको
- सुनचाँदीमा सिन्डिकेट लगाएको भन्दै नेपाल राष्ट्र बैंकविरुद्ध सर्वोच्चको कारण देखाऊ आदेश
- समसामयिक राजनीतिक व्यङ्ग्य
- राजेन्द्र विमल र हरिहर शर्मालाई पुरस्कृत गरिने
- ढोरपाटन जोड्ने सडक कालोपत्रे गरिँदै
- युनिश शाहीको गीत ‘धारिलो तिर˝ को भ्युज वान मिलियन नाघ्यो
- चिया पसल पनि कम्पनी ?
- एक्सेल डेभलपमेन्ट बैंकको ट्राफिक प्रहरीलाई सहयोग
- इन्फिनिटी लघुवित्तको सातै प्रदेशमा तालिम सम्पन्न
तपाईको प्रतिक्रिया